سفری به پاسخ این پرسش: سوخته نگاری چیست؟
هنرهایی هستند که قلب تاریخ را می‌شکافند، تا جایی در روح ما پیدا کنند. آن‌ها شاید ماندگارترین اثری باشند که از انسان‌های گذشته در این سیاره باقی است. هنرهایی که مرگ نمی‌شناسند و در جریان زندگی ما جاری شده‌اند؛ مانند:
سوخته نگاری، یادگاری از شهر سوخته!
سوخته نگاری چیست؟
سوخته نگاری، سوخت نگاری، سوخته کاری یا سوخت روی چوب از هنرهایی است که طرفداران زیادی در دنیا دارد. این هنر در زبان انگلیسی با نام پیروگرافی(pyrography) شناخته می‌شود. هنری که با استفاده از وسیله‌ای داغ(معمولاً هویه، در زمان‌های قدیم‌تر سیخ داغ)، سطحی صاف و یک طرح ذهنی یا از پیش طراحی شده، امکان پذیر است. سوخته نگاری فقط روی چوب انجام نمی‌شود. این هنر را می‌توانید بر روی چرم، پارچه و اجسامی که بافت سلولزی دارند، پیاده کنید. در زمان‌های گذشته و حتی امروز نیز برخی این هنر را به صورت داغ گذاری انجام می‌دهند.
سوخته نگاری بر روی هر سطحی، دقت خاص خود را می‌طلبد.
پیشینه
واقعیت آن است که هیچ کس نمی‌داند نخستین سوخته نگار کیست یا این هنر متعلق به کدام نقطه می‌باشد اما یافته‌های باستان شناسان نشان داده که از قدیمی‌ترین خاستگاه‌های این هنر، شهر سوخته است. با این وجود عده‌ای منشأ این هنر را به سه هزار سال پیش و یونان باستان نسبت می‌دهند. بعضی هم از رواج این هنر در پرو، مصر باستان، چین و قبایلی از آفریقا سخن گفته‌اند.
سوخته نگاری در جهان
انگلیس عصر ویکتوریا با ابداع وسایلی که به این هنر مربوط بود، آن را توسعه داد. آلفرد اسمارت در اواخر قرن نوزده کشف کرد که با رنگ‌های حلال آب و استفاده از پمپاژ بخارهای بنزولین (قطران یا قیر زغال سنگ) و مداد پلاتین توخالی گرم شده، می‌توان رنگ، سایه و تنوع را به سوخته نگاری اضافه کرد. این اختراع بسیار باعث پیشرفت این هنر شد. در اواخر قرن بیستم نیز هویه اختراع شد و سوخت کاری بسیار تسهیل شد. اکنون این هنر در مناطقی از اروپا مانند، لهستان، مجارستان، رومانی و مناطقی از آمریکای جنوبی مثل آرژانتین، از صنایع دستی و هنرهای سنتی مردم به حساب می‌آید و بسیار محبوب است.
جالب است بدانید که مردم چین در زمان سلسله هان به این هنر، گلدوزی با سوزن آتشین می‌گفتند.
سوخته نگاری در ایران
شانه چوبی سوخت نگاری شده متعلق به شهر سوخته زابل، اثری است که نشان می‌دهد، این هنر قدمتی بسیار دارد. شهر سوخته، شهر متمدنی متعلق به پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح است. هرچند پیدا شدن شانه‌ای چوبی با نقش‌هایی آشنا تنها شگفتی شهر سوخته نیست. این شهر آثاری از معرق کاری هم در خود دارد. بنابراین ظاهر شدن آثاری از سوخته نگاری در آن، دور از تصور نمی‌باشد.
هخامنشیان نیز سلسله دیگری بودند که فراوان از آثار چوبی در معماری و زیورآلات بهره می‌بردند. زیربنای عمارت‌های شوش، آپادانا و تخت جمشید از چوب ساخته شده است. هرچند که آتش اسکندر آن‌ها را سوزانده باشد.
سلجوقیان سلسله دیگری بودند که به سوخت نگاری علاقه داشتند. البته آن‌ها از این هنر بیشتر بر روی چرم و به خصوص جلد قرآن استفاده می‌کردند. به این صورت که نخست طرح مورد نظر را منتقل می‌کردند و سپس با میله‌های داغ آن را می‌سوزاندند. در اواخر عهد سلجوقی، این هنر به روی ظرف‌های چوبی منتقل شد و به خصوص روی پایه این ظرف‌ها آثار زیبای سوخت نگاری قابل مشاهده است.
امیر تیمور گورکانی بسیار این هنر را دوست داشت. بنابراین سوخته نگاری در عصر تیموری به اوج شکوفایی خود رسید. هنرمندان این دوره از میان مینیاتورکاران ماهر برگزیده می‌شدند. بنابراین بیشتر نقش‌هایی که از این دوره به دست آمده با طرح‌های مینیاتوری شباهت دارد.
صفویه مانند دیگر هنرها، سوخته نگاری را هم بسیار ارج می‌گذاشت. اما با گذر زمان و با توجه به سختی کار، این هنر به فراموشی سپرده شد.
سوخته نگاری چیست؟ راهی که گذشتگان ما، هنر خود را در ذوق آیندگان، حک کرده‌اند.
امروزه این هنر با ورود هویه و ابزار مخصوص دوباره در ایران رونق گرفته است. هرچند که سوخته نگاری به سبک امروزی از قدمت زیادی در ایران برخوردار نیست؛ اما هنرمندان چیره دستی در این زمینه دارد. شاید بتوان این هنر را اندکی با نقاشی و معرق کاری نزدیک دانست، اما سوخت نگاری خود به تنهایی هنری بسیار دقیق و حساس است. کوچک‌ترین اشتباه باعث می‌شود تا کار شما جلوه خود را از دست بدهد. بنابراین این هنر ابزار مناسبی برای افزایش قدرت تمرکز، دقت و تعادل افراد محسوب می‌شود.
پاسخ‌ها